Heródoto. Historias II, 35-36

Heródoto (Ἡρόδοτος; 484 a. C.- 425 a. C.)

  • II, 35-36. (Perseus) Los egipcios tienen costumbres casi en todo contrarias a los demás hombres.

[35] Νείλου μέν νυν πέρι τοσαῦτα εἰρήσθω: ἔρχομαι δὲ περὶ Αἰγύπτου μηκυνέων τὸν λόγον, ὅτι πλεῖστα θωμάσια ἔχει ἄλλη πᾶσα χώρη καὶ ἔργα λόγου μέζω παρέχεται πρὸς πᾶσαν χώρην τούτων εἵνεκα πλέω περὶ αὐτῆς εἰρήσεται.

Acerca del Nilo, ahora, quede dicho todo esto (lo anterior); voy a alargar el relato acerca de Egipto, porque tiene muchísimas maravillas, más que todo el resto de la tierra, y ofrece obras más dignas de mención en relación con cualquier país, por ello se hablará más sobre este país.

[2] Αἰγύπτιοι ἅμα τῷ οὐρανῷ τῷ κατὰ σφέας ἐόντι ἑτεροίῳ καὶ τῷ ποταμῷ φύσιν ἀλλοίην παρεχομένῳ οἱ ἄλλοι ποταμοί, τὰ πολλὰ πάντα ἔμπαλιν τοῖσι ἄλλοισι ἀνθρώποισι ἐστήσαντο ἤθεά τε καὶ νόμους: ἐν τοῖσι αἱ μὲν γυναῖκες ἀγοράζουσι καὶ καπηλεύουσι, οἱ δὲ ἄνδρες κατ᾽ οἴκους ἐόντες ὑφαίνουσι: ὑφαίνουσι δὲ οἱ μὲν ἄλλοι ἄνω τὴν κρόκην ὠθέοντες, Αἰγύπτιοι δὲ κάτω.

Los egipcios, de acuerdo con el clima que hay entre ellos, diferente, y el río, que ofrece una naturaleza distinta a la de los otros ríos, en la mayoría establecieron costumbres y leyes totalmente al revés de los demás hombres: entre ellos las mujeres van al ágora y negocian; en cambio los hombres, estando en sus casas, tejen; tejen los demás empujando el hilo hacia arriba, los egipcios hacia abajo.

[3] τὰ ἄχθεα οἱ μὲν ἄνδρες ἐπὶ τῶν κεφαλέων φορέουσι, αἱ δὲ γυναῖκες ἐπὶ τῶν ὤμων. οὐρέουσι αἱ μὲν γυναῖκες ὀρθαί, οἱ δὲ ἄνδρες κατήμενοι. εὐμαρείῃ χρέωνται ἐν τοῖσι οἴκοισι, ἐσθίουσι δὲ ἔξω ἐν τῇσι ὁδοῖσι ἐπιλέγοντες ὡς τὰ μὲν αἰσχρὰ ἀναγκαῖα δὲ ἐν ἀποκρύφῳ ἐστὶ ποιέειν χρεόν, τὰ δὲ μὴ αἰσχρὰ ἀναφανδόν.

Las cargas, los hombres las llevan sobre sus cabezas; las mujeres sobre los hombros. Orinan las mujeres de pie, los hombres agachados. Hacen sus necesidades dentro de las casas, pero comen fuera en las calles, aduciendo que los actos vergonzosos imprescindibles es necesario hacerlos a escondidas, y los no vergonzosos abiertamente.

[4] ἱρᾶται γυνὴ μὲν οὐδεμία οὔτε ἔρσενος θεοῦ οὔτε θηλέης, ἄνδρες δὲ πάντων τε καὶ πασέων. τρέφειν τοὺς τοκέας τοῖσι μὲν παισὶ οὐδεμία ἀνάγκη μὴ βουλομένοισι, τῇσι δὲ θυγατράσι πᾶσα ἀνάγκη καὶ μὴ βουλομένῃσι.

No ejerce el sacerdocio ninguna mujer, ni de divinidad masculina ni de femenina, sino que los hombres (lo ejercen) de todos y todas (las divinidades). Alimentar a los padres, para los hijos no (es) ninguna obligación, para los que no quieren; en cambio para las hijas (es) una obligación absoluta aun para las que no quieran.

[36] οἱ ἱρέες τῶν θεῶν τῇ μὲν ἄλλῃ κομέουσι, ἐν Αἰγύπτῳ δὲ ξυρῶνται. τοῖσι ἄλλοισι ἀνθρώποισι νόμος ἅμα κήδεϊ κεκάρθαι τὰς κεφαλὰς τοὺς μάλιστα ἱκνέεται, Αἰγύπτιοι δὲ ὑπὸ τοὺς θανάτους ἀνιεῖσι τὰς τρίχας αὔξεσθαι τάς τε ἐν τῇ κεφαλῇ καὶ τῷ γενείῳ, τέως ἐξυρημένοι.

Los sacerdotes de los dioses, en las demás (tierras), llevan cabellera, en Egipto se (la) afeitan. Para los demás hombres es costumbre durante el duelo que se rapen la cabeza (aquellos) a los que más afecta; los egipcios, con motivo de las defunciones, dejan que sus cabellos crezcan, en la cabeza y en la barba, habitualmente rasurados.

[2] τοῖσι μὲν ἄλλοισι ἀνθρώποισι χωρὶς θηρίων δίαιτα ἀποκέκριται, Αἰγυπτίοισι δὲ ὁμοῦ θηρίοισι δίαιτα ἐστί. ἀπὸ πυρῶν καὶ κριθέων ὧλλοι ζώουσι, Αἰγυπτίων δὲ τῷ ποιευμένῳ ἀπὸ τούτων τὴν ζόην ὄνειδος μέγιστον ἐστί, ἀλλὰ ἀπὸ ὀλυρέων ποιεῦνται σιτία, τὰς ζειὰς μετεξέτεροι καλέουσι.

Para los demás hombres la vida cotidiana se desarrolla aparte de los animales, para los egipcios, en cambio, su vida cotidiana es junto a ellos. De trigo y cebada viven los demás (hombres), mientras que para quien de entre los egipcios hace su vida a partir de estos (cereales), es muy grande el reproche, pero hacen panes de espelta -escanda (lo) llaman algunos entre ellos.

[3] φυρῶσι τὸ μὲν σταῖς τοῖσι ποσί, τὸν δὲ πηλὸν τῇσι χερσί, καὶ τὴν κόπρον ἀναιρέονται. τὰ αἰδοῖα ὧλλοι μὲν ἐῶσι ὡς ἐγένοντο, πλὴν ὅσοι ἀπὸ τούτων ἔμαθον, Αἰγύπτιοι δὲ περιτάμνονται. εἵματα τῶν μὲν ἀνδρῶν ἕκαστος ἔχει δύο, τῶν δὲ γυναικῶν ἓν ἑκάστη.

Amasan la harina con los pies, el barro con las manos, y recogen los excrementos. Las partes vergonzosas, otros (las) dejan como nacieron, excepto cuantos (lo) aprendieron de ellos, los egipcios, en cambio, las circuncidan. Los vestidos, cada uno de los hombres tiene dos, de las mujeres uno solo cada una.

[4] τῶν ἱστίων τοὺς κρίκους καὶ τοὺς κάλους οἱ μὲν ἄλλοι ἔξωθεν προσδέουσι, Αἰγύπτιοι δὲ ἔσωθεν. γράμματα γράφουσι καὶ λογίζονται ψήφοισι Ἕλληνες μὲν ἀπὸ τῶν ἀριστερῶν ἐπὶ τὰ δεξιὰ φέροντες τὴν χεῖρα, Αἰγύπτιοι δὲ ἀπὸ τῶν δεξιῶν ἐπὶ τὰ ἀριστερά: καὶ ποιεῦντες ταῦτα αὐτοὶ μὲν φασὶ ἐπὶ δεξιὰ ποιέειν, Ἕλληνας δὲ ἐπ᾽ ἀριστερά. διφασίοισι δὲ γράμμασι χρέωνται, καὶ τὰ μὲν αὐτῶν ἱρὰ τὰ δὲ δημοτικὰ καλέεται.

Las anillas y las cuerdas de las velas, los demás (los) anudan desde fuera, los egipcios desde dentro. Escriben las letras y calculan con cuentas los griegos moviendo de izquierda a derecha la mano, los egipcios, en cambio, de derecha hacia la izquierda. Y haciendo esto, ellos dicen que lo hacen hacia la derecha, y los griegos hacia la izquierda. Se sirven de letras de dos tipos, y de ellas unas las llaman sagradas, otras demóticas.

τὰ μὲν γράμματα ἱρὰ τὰ δὲ δημοτικὰ (Bibliotheca Agustana)

Eurípides, Medea 214-251



Eurípides (Εὐριπίδης ca 484/480 aC – 406aC)

Medea, 214-251 (Texto Perseus). Medea se justifica ante las mujeres corintias. Lamento por las mujeres.

Μήδεια
Κορίνθιαι γυναῖκες, ἐξῆλθον δόμων
215 μή μοί τι μέμψησθ᾽: οἶδα γὰρ πολλοὺς βροτῶν
σεμνοὺς γεγῶτας, τοὺς μὲν ὀμμάτων ἄπο,
τοὺς δ᾽ ἐν θυραίοις: οἱ δ᾽ ἀφ᾽ ἡσύχου ποδὸς
δύσκλειαν ἐκτήσαντο καὶ ῥᾳθυμίαν.

Mujeres corintias, he salido de casa para que no me recriminéis nada; pues conozco a muchos hombres que han llegado a ser venerables, a unos por mis propios ojos, a otros de puertas afuera: pero ellos, por un paso en exceso tranquilo, han adquirido mala reputación y fama de dejadez.

  • 216 seqq. «valde difficilia et intricata.»

δίκη γὰρ οὐκ ἔνεστ᾽ ἐν ὀφθαλμοῖς βροτῶν,
220 ὅστις πρὶν ἀνδρὸς σπλάγχνον ἐκμαθεῖν σαφῶς
στυγεῖ δεδορκώς, οὐδὲν ἠδικημένος.

Pues no existe justicia en los ojos de los hombres, quienes, antes de conocer claramente las entrañas de un hombre, odian solo con mirar, sin ser injuriados.

χρὴ δὲ ξένον μὲν κάρτα προσχωρεῖν πόλει:
οὐδ᾽ ἀστὸν ᾔνεσ᾽ ὅστις αὐθάδης γεγὼς
πικρὸς πολίταις ἐστὶν ἀμαθίας ὕπο.

Es preciso que sobre todo un extranjero se adapte a la ciudad: no elogio a quien vive en la ciudad que, mostrándose obstinado, es amargo para los ciudadanos por su ignorancia.

225 ἐμοὶ δ᾽ ἄελπτον πρᾶγμα προσπεσὸν τόδε
ψυχὴν διέφθαρκ᾽: οἴχομαι δὲ καὶ βίου
χάριν μεθεῖσα κατθανεῖν χρῄζω, φίλαι.

A mí, este inesperado suceso que ha caído sobre mí, me ha destruido el alma: me voy, y al perder la alegría de la vida, quiero morir, amigas.

ἐν γὰρ ἦν μοι πάντα, γιγνώσκω καλῶς,
κάκιστος ἀνδρῶν ἐκβέβηχ᾽ οὑμὸς πόσις

Pues en quien, para mí, estaba todo, bien lo sé, se ha mostrado el peor de los hombres, mi propio esposo.

230 πάντων δ᾽ ὅσ᾽ ἔστ᾽ ἔμψυχα καὶ γνώμην ἔχει
γυναῖκές ἐσμεν ἀθλιώτατον φυτόν:
ἃς πρῶτα μὲν δεῖ χρημάτων ὑπερβολῇ
πόσιν πρίασθαι, δεσπότην τε σώματος
[λαβεῖν: κακοῦ γὰρ τοῦτ᾽ ἔτ᾽ ἄλγιον κακόν].

De todos los seres, cuantos son animados y tienen pensamiento, las mujeres somos la criatura más desgraciada: quienes, en primer lugar, es necesario que compren un esposo con derroche de dinero, y que acepten un amo de su cuerpo; pues esto es un mal más doloroso que (otro) mal .

235 κἀν τῷδ᾽ ἀγὼν μέγιστος κακὸν λαβεῖν
 χρηστόνοὐ γὰρ εὐκλεεῖς ἀπαλλαγαὶ
γυναιξὶν οὐδ᾽ οἷόν τ᾽ ἀνήνασθαι πόσιν.
ἐς καινὰ δ᾽ ἤθη καὶ νόμους ἀφιγμένην
δεῖ μάντιν εἶναιμὴ μαθοῦσαν οἴκοθεν,
240 ὅπως ἄριστα χρήσεται ξυνευνέτῃ.

Y en esto (está) la lucha suprema, en recibir uno malo o uno bueno; pues no dan buena fama las separaciones a las mujeres ni es posible rechazar un esposo. Es preciso que, llegada a nuevas costumbres y leyes, sea adivina, no habiendo(lo) aprendido desde casa, sobre cómo servirá de la mejor manera a su compañero de lecho.

κἂν μὲν τάδ᾽ ἡμῖν ἐκπονουμέναισιν εὖ
πόσις ξυνοικῇ μὴ βίᾳ φέρων ζυγόν,
ζηλωτὸς αἰών: εἰ δὲ μή, θανεῖν χρεών.

Y si con nosotras, esforzándonos bien en esto, el esposo cohabita no llevando el yugo por la fuerza, envidiable (es) la vida; pero si no, necesario es morir.

ἀνὴρ δ᾽, ὅταν τοῖς ἔνδον ἄχθηται ξυνών,
245 ἔξω μολὼν ἔπαυσε καρδίαν ἄσης
[ἢ πρὸς φίλον τιν᾽ πρὸς ἥλικα τραπείς]:
ἡμῖν δ᾽ ἀνάγκη πρὸς μίαν ψυχὴν βλέπειν.

Un hombre, cuando se siente agobiado de convivir con los de dentro, yendo fuera calma en su corazón el disgusto, dirigiéndose a algún amigo o a alguien de su edad; para nosotras, en cambio, es necesidad mirar a una sola alma.

λέγουσι δ᾽ ἡμᾶς ὡς ἀκίνδυνον βίον
ζῶμεν κατ᾽ οἴκους, οἱ δὲ μάρνανται δορί,
250 κακῶς φρονοῦντες: ὡς τρὶς ἂν παρ᾽ ἀσπίδα
στῆναι θέλοιμ᾽ ἂν μᾶλλον τεκεῖν ἅπαξ.

Dicen que nosotras vivimos una vida sin riesgo en casa, y ellos luchan con la lanza, pensando erróneamente: pues tres veces preferiría estar plantada junto a un escudo a parir una sola vez.

Hesíodo. Trabajos y Días, 174-201

Hesíodo (Ἡσίοδος – ca 750 aC – 650 aC)

Los Trabajos y los Días 174-201 La raza de Hierro en el mito de las edades.

μηκέτ᾽ ἔπειτ᾽ ὤφελλον ἐγὼ πέμπτοισι μετεῖναι
175 ἀνδράσιν, ἀλλ᾽ πρόσθε θανεῖν ἔπειτα γενέσθαι.

Luego, ya no habría de estar yo (ojalá no estuviera) entre los quintos hombres (de la quinta generación), sino o morir antes, o nacer más tarde.

νῦν γὰρ δὴ γένος ἐστὶ σιδήρεον: οὐδέ ποτ᾽ ἦμαρ
παύονται καμάτου καὶ ὀιζύος, οὐδέ τι νύκτωρ
φθειρόμενοι. χαλεπὰς δὲ θεοὶ δώσουσι μερίμνας:
ἀλλ᾽ ἔμπης καὶ τοῖσι μεμείξεται ἐσθλὰ κακοῖσιν.

Pues ahora la estirpe es de hierro; ni de día en algún momento descansan de su fatiga y lamento, ni de noche (dejan) de consumirse. Los dioses les darán duras preocupaciones; pero igualmente incluso para ellos se mezclarán cosas buenas a malas.

180 Ζεὺς δ᾽ ὀλέσει καὶ τοῦτο γένος μερόπων ἀνθρώπων,
εὖτ᾽ ἂν γεινόμενοι πολιοκρόταφοι τελέθωσιν.
οὐδὲ πατὴρ παίδεσσιν ὁμοίιος οὐδέ τι παῖδες,
οὐδὲ ξεῖνος ξεινοδόκῳ καὶ ἑταῖρος ἑταίρῳ,
οὐδὲ κασίγνητος φίλος ἔσσεται, ὡς τὸ πάρος περ.

Zeus destruirá también esta estirpe de hombres de voz articulada cuando al nacer se vuelvan de cabellos grises. Ni el padre será un igual para sus hijos ni los hijos (serán iguales) en algo, ni el huésped para quien lo acoge, ni el compañero para el compañero, ni el hermano será querido; así, en el pasado.

185 αἶψα δὲ γηράσκοντας ἀτιμήσουσι τοκῆας:
μέμψονται δ᾽ ἄρα τοὺς χαλεποῖς βάζοντες ἔπεσσι
σχέτλιοι οὐδὲ θεῶν ὄπιν εἰδότες: οὐδέ κεν οἵ γε
γηράντεσσι τοκεῦσιν ἀπὸ θρεπτήρια δοῖεν
χειροδίκαι: ἕτερος δ᾽ ἑτέρου πόλιν ἐξαλαπάξει.

Deshonrarán a sus progenitores tan pronto (estos) envejezcan; entonces les ofenderán dirigiéndose a ellos con duras palabras, crueles y no conscientes de la mirada vengativa de los dioses; y ni siquiera devolverían a sus progenitores envejecidos el sustento recibido los que se toman la justicia por su mano; el uno saqueará la ciudad del otro.

190 οὐδέ τις εὐόρκου χάρις ἔσσεται οὔτε δικαίου
οὔτ᾽ ἀγαθοῦ, μᾶλλον δὲ κακῶν ῥεκτῆρα καὶ ὕβριν
ἀνέρες αἰνήσουσι: δίκη δ᾽ ἐν χερσί, καὶ αἰδὼς
οὐκ ἔσται: βλάψει δ᾽ κακὸς τὸν ἀρείονα φῶτα
μύθοισιν σκολιοῖς ἐνέπων, ἐπὶ δ᾽ ὅρκον ὀμεῖται.

Y ninguna gloria habrá para quien respeta un juramento, ni para el justo, ni para el bueno; sino más bien los hombres alabarán al hacedor de males y a la soberbia: la justicia (estará) en las manos, y no habrá Aidós; dañará el malvado al hombre mejor (que él) hablando con palabras torcidas y, encima, prestará juramento.

195 ζῆλος δ᾽ ἀνθρώποισιν ὀιζυροῖσιν ἅπασι
δυσκέλαδος κακόχαρτος ὁμαρτήσει, στυγερώπης.
καὶ τότε δὴ πρὸς Ὄλυμπον ἀπὸ χθονὸς εὐρυοδείης
λευκοῖσιν φάρεσσι καλυψαμένα χρόα καλὸν
ἀθανάτων μετὰ φῦλον ἴτον προλιπόντ᾽ ἀνθρώπους
200 Αἰδὼς καὶ Νέμεσις: τὰ δὲ λείψεται ἄλγεα λυγρὰ
θνητοῖς ἀνθρώποισι: κακοῦ δ᾽ οὐκ ἔσσεται ἀλκή.

A todos los hombres, dignos de compasión, les acompañará la envidia discordante, amante del mal, de mirada odiosa. Y (he aquí que) hacia el Olimpo, desde la tierra de anchos caminos, cubiertos con blancos mantos sobre su bella piel, marchan junto al linaje de los inmortales tras abandonar a los hombres Aidós y Némesis. Quedarán terribles sufrimientos para los hombres mortales, y no habrá defensa contra el mal.

Arriano

Arriano (Lucius Flavius Arrianus; ca. 89-175 dC.)

Anábasis de Alejandro Magno.

  • Libro I 12, 1-5. Alejandro en Ilión. Necesidad de un historiador que inmortalice las hazañas de Alejandro, muy superiores a las de otros. Arriano pretende ser ese historiador de Alejandro, como Homero fue el cantor de las hazañas de Aquiles.
  • Libro II 3. El nudo gordiano.
  • Libro VII, I, 5. Todo mortal tiene tanta tierra como su tumba.

Arriano. Anábasis de Alejandro, 12

Arriano (Lucius Flavius Arrianus; ca. 89-175 dC.)

Anábasis de Alejandro Magno.

  • Libro I 12, 1-5. Alejandro en Ilión. Necesidad de un historiador que inmortalice las hazañas de Alejandro, muy superiores a las de otros. Arriano pretende ser ese historiador de Alejandro, como Homero fue el cantor de las hazañas de Aquiles.

ἀνιόντα δ᾽ αὐτὸν ἐς Ἴλιον Μενοίτιός τε κυβερνήτης χρυσῷ στεφάνῳ ἐστεφάνωσε καὶ ἐπὶ τούτῳ Χάρης Ἀθηναῖος ἐκ Σιγείου ἐλθὼν καί τινες καὶ ἄλλοι, οἱ μὲν Ἕλληνες, οἱ δὲ ἐπιχώριοι:…οἱ δὲ, ὅτι καὶ τὸν Ἀχιλλέως ἄρα τάφον ἐστεφάνωσεν: Ἡφαιστίωνα δὲ λέγουσιν ὅτι τοῦ Πατρόκλου τὸν τάφον ἐστεφάνωσε: καὶ εὐδαιμόνισεν ἄρα, ὡς λόγος, Ἀλέξανδρος Ἀχιλλέα, ὅτι Ὁμήρου κήρυκος ἐς τὴν ἔπειτα μνήμην ἔτυχε.

A él (a Alejandro), cuando subió a Ilión, Meneceo el timonel lo coronó con una corona de oro, y después de él Cares el ateniense, que venía de Sigeo, y también algunos otros, unos helenos, otros habitantes del lugar… y (dicen) algunos que puso entonces una corona sobre la tumba de Aquiles, y dicen que Hefestión puso una corona sobre la tumba de Patroclo; y llamó entonces feliz, según se dice, Alejandro a Aquiles, porque tuvo a Homero como heraldo para el recuerdo posterior.

[2] καὶ μέντοι καὶ ἦν Ἀλεξάνδρῳ οὐχ ἥκιστα τούτου ἕνεκα εὐδαιμονιστέος Ἀχιλλεύς, ὅτι αὐτῷ γε Ἀλεξάνδρῳ, οὐ κατὰ τὴν ἄλλην ἐπιτυχίαν, τὸ χωρίον τοῦτο ἐκλιπὲς ξυνέβη οὐδὲ ἐξηνέχθη ἐς ἀνθρώπους τὰ Ἀλεξάνδρου ἔργα ἐπαξίως, οὔτ᾽ οὖν καταλογάδην, οὔτε τις ἐν μέτρῳ ἐποίησεν: ἀλλ᾽ οὐδὲ ἐν μέλει ᾔσθη Ἀλέξανδρος, ἐν ὅτῳ Ἱέρων τε καὶ Γέλων καὶ Θήρων καὶ πολλοὶ ἄλλοι οὐδέν τι Ἀλεξάνδρῳ ἐπεοικότες, ὥστε πολὺ μεῖον γιγνώσκεται τὰ Ἀλεξάνδρου τὰ φαυλότατα τῶν πάλαι ἔργων:

Y en verdad, para Alejandro, no menos debía ser considerado feliz Aquiles a causa de esto: que para el propio Alejandro -no en cuando al resto de sus logros- ese aspecto quedaba ausente, y no fueron relatadas a los hombres de forma digna las hazañas de Alejandro, pues ciertamente en prosa nadie lo hizo, ni en verso. pero ni siquiera en odas había sido complacido Alejandro, en lo que (sí habían sido complacidos) Hierón, y Gelón, y Terón y muchos otros que no habían sido comparables a Alejandro, de modo que son conocidas mucho menos las (gestas) de Alejandro que las más nimias de las gestas de tiempos pasados.

[3] ὁπότε καὶ τῶν μυρίων ξὺν Κύρῳ ἄνοδος ἐπὶ βασιλέα Ἀρτοξέρξην καὶ τὰ Κλεάρχου τε καὶ τῶν ἅμα αὐτῷ ἁλόντων παθήματα καὶ κατάβασις αὐτῶν ἐκείνων, ἣν Ξενοφῶν αὐτοὺς κατήγαγε, πολύ τι ἐπιφανέστερα ἐς ἀνθρώπους Ξενοφῶντος ἕνεκά ἐστιν Ἀλέξανδρός τε καὶ τὰ Ἀλεξάνδρου ἔργα.

Cuando (tuvo lugar) el viaje hacia el interior (de Persia) de los diez mil, con Ciro contra el rey Artajerjes, los sufrimientos de Clearco y los apresados con él, y el viaje de regreso de aquellos mismos, que Jenofonte dirigió, (son) mucho más conocidas para los hombres, gracias a Jenofonte, que Alejandro e incluso las gestas de Alejandro.

[4] καίτοι Ἀλέξανδρος οὔτε ξὺν ἄλλῳ ἐστράτευσεν , οὔτε φεύγων μέγαν βασιλέα τοὺς τῇ καθόδῳ ἐπὶ θάλασσαν ἐμποδὼν γιγνομένους ἐκράτησεν: ἀλλ᾽ οὐκ ἔστιν ὅστις ἄλλος εἷς ἀνὴρ τοσαῦτα τηλικαῦτα ἔργα κατὰ πλῆθος μέγεθος ἐν Ἕλλησιν βαρβάροις ἀπεδείξατο. ἔνθεν καὶ αὐτὸς ὁρμηθῆναί φημι ἐς τήνδε τὴν ξυγγραφήν, οὐκ ἀπαξιώσας ἐμαυτὸν φανερὰ καταστήσειν ἐς ἀνθρώπους τὰ Ἀλεξάνδρου ἔργα.

Y ciertamente Alejandro no guerreó en compañía de otro, ni, por huir del Gran Rey, venció a los que, en su camino hacia el mar, le surgieron como obstáculos; sino que no existe ningún otro, un solo hombre, que haya logrado tantas o tan importantes gestas por su número o por su magnitud, entre griegos o bárbaros. A partir de aquí, digo que yo mismo me he visto empujado a esta narración, no considerándome indigno de establecer como evidentes para los hombres la gestas de Alejandro.

[5] ὅστις δὲ ὢν ταῦτα ὑπὲρ ἐμαυτοῦ γινώσκω, τὸ μὲν ὄνομα οὐδὲν δέομαι ἀναγράψαι, οὐδὲ γὰρ οὐδὲ ἄγνωστον ἐς ἀνθρώπους ἐστίν, οὐδὲ πατρίδα ἥτις μοί ἐστιν οὐδὲ γένος τὸ ἐμόν, οὐδὲ εἰ δή τινα ἀρχὴν ἐν τῇ ἐμαυτοῦ ἦρξα: ἀλλ᾽ ἐκεῖνο ἀναγράφω, ὅτι ἐμοὶ πατρίς τε καὶ γένος καὶ ἀρχαὶ οἵδε οἱ λόγοι εἰσί τε καὶ ἀπὸ νέου ἔτι ἐγένοντο, καὶ ἐπὶ τῷδε οὐκ ἀπαξιῶ ἐμαυτὸν τῶν πρώτων ἐν τῇ φωνῇ τῇ Ἑλλάδι, εἴπερ οὖν καὶ Ἀλέξανδρον τῶν ἐν τοῖς ὅπλοις.

Quienquiera que yo sea, esto sé acerca de mí mismo: no necesito registrar mi nombre, pues no es nada desconocido para los hombres, ni la patria, cuál es la mía, ni mi linaje, ni si he ocupado alguna magistratura en mi (patria). Pero (sí) dejo consignado lo siguiente: que para mí la patria y el linaje y las magistraturas son estos textos, y ya desde joven lo fueron, y sobre esta base no me considero indigno a mí mismo (de estar) entre los primeros en la lengua griega, si es que Alejandro (está) de los (primeros) en las armas.

Filóstrato de Atenas

Filóstrato de Atenas (Φιλόστρατος, ca. 160/170 dC – ca. 249)

Vida de Apolonio

  • I, 10. Apolonio aconseja a un sacerdote que no haga sacrificios para un rico que ha perdido un ojo por sus malas acciones.
  • I, 37. El eunuco enamorado y el castigo propuesto por Apolonio.

Vidas de los Sofistas

  • I, 480 –  484 Diferencias entre la antigua sofística y la nueva o «Segunda sofística»

Cuadros (Eikones)

  • I, 3. Cuadro en que se representa a Esopo rodeado de las Fábulas.

Cartas de amor

  • XII. Eros entra por los ojos

Claudio Eliano

Claudio Eliano (Claudius Aelianus, ca. 175 dC – ca. 235 dC)

Historia animalium

  • Prólogo. Los animales carecen del don del habla, pero aun así, muestran cualidades maravillosas.
  • I, 12. El mújol. Los pescadores aprovechan su lascivia para pescarlo.
  • I, 18. El delfín hembra y su instinto maternal.
  • I, 19. Cómo la raya es capaz de matar a un hombre
  • I, 24. Cópula mortal para la víbora macho, que será vengado por sus hijos.
  •  X, 22. Distinta valoración de la muerte natural y la violenta.

Varia Historia

  • XIII, 28. Diògenes i el seu esclau. Anècdota representativa de la independència i autarquia de Diògenes de Sinope

Epistulae rusticae 

  • I. De Euticomides a Blepeo

Claudio Eliano. Historia animalium, I, 24

Claudio Eliano (Claudius Aelianus, ca. 175 dC – ca. 235 dC)

Historia animalium. I, 24. (Perseus) Cópula mortal para la víbora macho, que será vengado por sus hijos.

[Ael. NA 1.24]

ἔχις περιπλακεὶς τῇ θηλείᾳ μίγνυται: δὲ ἀνέχεται τοῦ νυμφίου καὶ λυπεῖ οὐδὲ ἕν. ὅταν δὲ πρὸς τῷ τέλει τῶν ἀφροδισίων ὦσι, πονηρὰν ὑπὲρ τῆς ὁμιλίας τὴν φιλοφροσύνην ἐκτίνει νύμφη τῷ γαμέτῃ: ἐμφῦσα γὰρ αὐτοῦ τῷ τραχήλῳ, διακόπτει αὐτὸν αὐτῇ κεφαλῇ: καὶ μὲν τέθνηκεν, δὲ ἔγκαρπον ἔχει τὴν μίξιν καὶ κύει.

Vipera sua circumplicatus femina, cum ea coit; istaque sine molestia iniri se patitur. Postquam vero ad coeundi finem pervenerunt, uxor pro coitus consuetudine, mala significatione amoris maritum excipit; nam ei ad collum inhaerens, morsu abscindit caput; itaque hic perit, illa vero praegnans efficitur.

La víbora macho copula con la hembra envolviéndola; y ella soporta la unión y no se queja ni una sola vez. Pero cuando están al final de sus goces amorosos, la amada corresponde al amante con una malvada muestra de gratitud: aferrándose a su cuello, lo desgarra de la cabeza; y el macho muere, pero ella se queda la unión fructífera y concibe.

τίκτει δὲ οὐκ ᾠά, ἀλλὰ βρέφη, καὶ ἔστιν ἐνεργὰ ἤδη κατὰ τὴν αὑτῶν φύσιν τὴν κακίστην. διεσθίει γοῦν τὴν μητρῴαν νηδύν, καὶ πρόεισι παραυτὰ τιμωροῦντα τῷ πατρί. τί οὖν οἱ Ὀρέσται καὶ οἱ Ἀλκμαίωνες πρὸς ταῦτα, τραγῳδοὶ φίλοι;

Non autem ova parit, sed animantes partus edit, jamjam idoneos ad perniciem inferendum; in ipso enim partu matris alvum distrahunt et lacerant, perque disruptum ventrem erumpunt, ulciscentes patrem in hunc modum. Quid ad haec Orestae et Alcmaeones, o boni tragoedi?

No engendra huevos, sino fetos, y son ya activos según su pésima naturaleza. Pues van comiendo el vientre materno, y salen enseguida, vengando a su padre. ¿Qué (son) ante esto los Orestes y los Alcmeones, oh estimados trágicos?

Alcifrón. Cartas de pescadores, 5 – De Náubates a Rocío

Alcifrón (Ἀλκίφρων – ca. s II / III dC)

  • 5. De Náubates a Rocío. Rocío ha tenido un golpe de suerte: en sus redes ha encontrado monedas de oro con la efigie de Darío, seguramente reliquia de la batalla de Salamina.

Pescadores, 5

Piensas que tú solo eres rico, porque seduciendo a los que trabajaban junto a mí te los llevas a tu lado con un aumento de salarios, y comprensiblemente. Pues un golpe de red te trajo hace poco piezas de oro de Darío, restos tal vez de la batalla en Salamina al hundirse, supongo, una nave persa con sus hombres y sus riquezas cuando, en tiempos de nuestros antepasados, Temístocles, el hijo de Neocles, levantó el gran trofeo contra los medos. Yo amo la provisión de lo necesario consiguiéndolo gracias al trabajo diario con las manos. Pero si eres rico, sé rico con justicia: que la riqueza sea para ti un servidor no de lo malo, sino de lo noble y bueno.

Alcifrón

Alcifrón (Ἀλκίφρων – ca. s II / III dC)

Cartas de pescadores

  • 5. De Náubates a Rocío. Rocío ha tenido un golpe de suerte: en sus redes ha encontrado monedas de oro con la efigie de Darío, seguramente restos de la batalla de Salamina.
  • 6. De Pánope a Eutíbulo. La esposa reprocha al marido que corteje a una cortesana con regalos impropios de un pescador, maduro, casado y con hijas mayores.
  • 11. De Glaucipe a Cárope, su madre. Glaucipe está desesperada porque su padre la ha prometido a un joven, pero ella está enamorada de otro, y si no puede unirse a su amado, se tirará al mar. 12. De Cárope a Glaucipe. Si no aleja del mal de su mente, será su padre quien la tire al mar.
  • 15. De Nausibio a Primneo. Un joven ha alquilado la barca de Nausibio para celebrar una fiesta con amigos y cortesanas. Sus marineros se quejaban, pero han pagado bien. ¡Ojalá otros jóvenes hagan lo mismo!